หัวข้อ การประหยัดพลังงาน

วิทยากร นางสาวชาลีนี วัฒนวรรณะ นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการ
นางสาวภัทรพร สอนบุญ นักวิชาการสิ่งแวดล้อมปฎิบัติการ
วันที่ 22 ธันวาคม 2553
สถานที่ ห้องประชุมสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 2 ลำปาง
ผู้เข้าร่วมกิจกรรม 30 คน
องค์ความรู้ที่ได้รับจากกิจกรรม
จากแนวโน้มโครงสร้างการใช้พลังงานในอนาคตของประเทศไทยจากปัจจุบันปี พ.ศ.2552 ถึงปี พ.ศ.2563 มีแนวโน้มการใช้พลังงานที่สูงขึ้น ทั้งการใช้น้ำมัน ก๊าซธรรมชาติ ถ่านหิน และพลังงานอื่นๆ โดยมีการนำพลังงานดังกล่าวมาใช้ในอุตสาหกรรม การคมนาคมขนส่ง และอาคารประเภทต่างๆ เช่น ศูนย์การค้า โรงแรม โรงพยาบาล สถานศึกษา สำนักงาน และอาคารประเภทอื่นๆ เป็นต้น จะเห็นได้ว่าการใช้พลังงานของแหล่งดังกล่าวข้างต้น โดยเฉพาะการใช้พลังงานในอาคารประเภทต่างๆ มีการใช้พลังงานอย่างฟุ่มเฟือย ขาดการใช้อย่างประหยัดและคุ้มค่า
สำหรับการใช้พลังงานของสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 2 ลำปาง ในปีงบประมาณ พ.ศ.2552 ที่ผ่านมา สามารถแบ่งสัดส่วนการใช้พลังงานได้ดังนี้ ใช้พลังงานสำหรับระบบปรับอากาศ ร้อยละ 20.78 ระบบแสงสว่าง ร้อยละ 12.76 และอื่นๆ ร้อยละ 66.47 คิดเป็นงบประมาณที่ใช้ประมาณ 2 แสนบาทในปีงบประมาณ พ.ศ.2552 ซึ่งจำเป็นที่เจ้าหน้าที่สำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 2 ลำปาง จะต้องมีการร่วมมือกันในการประหยัดพลังงานของสำนักงาน เช่น ไฟฟ้า น้ำมัน น้ำประปา และวัสดุสำนักงาน เป็นต้น หรือมีโครงการการจัดการพลังงานในสำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 2 ลำปาง

แนวคิดระบบการจัดการพลังงานเป็นการดำเนินงานเพื่อการอนุรักษ์และประหยัดพลังงานของสำนักงาน ที่ต้องมีการดำเนินการอย่างต่อเนื่อง โดยการใช้หลักการของ PDCA ที่ประกอบไปด้วย
1. Plan (P) หมายถึง การมีแผนงาน หรือจัดให้มีแผนการจัดการพลังงานในสำนักงาน
2. DO (D) หมายถึง การปฏิบัติตามแผนงานการจัดการพลังงานของสำนักงานที่ได้จัดทำขึ้น การตรวจสอบและวิเคราะห์การปฏิบัติตามแผนงานการจัดการพลังงานที่มี
3. Check (C) หมายถึง การตรวจติดตามประเมินผลการจัดการพลังงานของสำนักงาน เช่น ผลการดำเนินงานมีการใช้ไฟฟ้าลดลงหรือไม่ เป็นต้น
4. Act (A) หมายถึง การทบทวน วิเคราะห์แก้ไขข้อบกพร่องของแผนงานการจัดการพลังงาน หากการดำเนินงานไม่เป็นไปตามเป้าหมายที่กำหนดไว้ หรือสนับสนุนส่งเสริมแผนงานการจัดการพลังงานที่เป็นจุดแข็งให้ดียิ่งขึ้นไป


การดำเนินการการจัดการพลังงานของสำนักงาน มีขั้นตอนการดำเนินงาน หรือที่เรียกว่า ขั้นตอนการพัฒนาระบบการจัดการพลังงาน จำนวน 8 ขั้นตอนดังนี้ (ภาพที่ 1)

ภาพที่ 1 ขั้นตอนการพัฒนาระบบการจัดการพลังงาน

ขั้นตอนที่ 1 การตั้งคณะทำงานด้านการจัดการพลังงาน
การจัดตั้งคณะทำงานด้านการจัดการพลังงานเป็นทีมงานหลักในการริเริ่มดำเนินการการอนุรักษ์พลังงานของหน่วยงานหรือสำนักงาน ลักษณะหรือองค์ประกอบคณะทำงานนี้เป็นไปตามความเหมาะสมและสอดคล้องกับวัฒนธรรมหรือบริบทของแต่ละองค์กรหรือสำนักงาน เช่นคณะทำงานอาจมีเพียงคณะเดียวหรือหลายคณะทำงานก็ได้ คณะทำงานอาจไม่ใช่ผู้บริหารในสำนักงานก็ได้หากแต่เป็นบุคคลที่มีความสนใจ ความต้องการในการทำงานด้านการลดใช้พลังงานอย่างแท้จริง โดยคณะทำงานมีบทบาทหน้าที่เกี่ยวข้องกับการสำรวจการใช้พลังงานในสำนักงาน จัดประชุมระดมความคิดเห็นเพื่อหาแนวทางการปรับปรุงการลดใช้หรืออนุรักษ์พลังงาน การคัดเลือกแนวทาง/มาตรการที่เหมาะสม ตลอดจนการควบคุมการดำเนินการตามแนวทางที่กำหนด

ขั้นตอนที่ 2 การประเมินสถานภาพการจัดการพลังงานเบื้องต้น
การประเมินสถานภาพการจัดการพลังงานงานเป็นการสำรวจสถานการณ์การใช้พลังงานของสำนักงานมาเทียบกับมาตรฐานการใช้พลังงาน หรือเทียบกับสำนักงานอื่นหรือเป้าหมายที่กำหนดของหน่วยงาน หรือเทียบกับค่าเฉลี่ยในแต่ละปีที่ผ่านมาเพื่อจะได้ทราบว่าสำนักงานมีการใช้พลังงานอยู่ในระดับใด เช่น ฟุ่มเฟือยมาก ปานกลางหรือ อนุรักษ์พลังงาน เป็นต้น

ขั้นตอนที่ 3 การกำหนดนโยบายอนุรักษ์พลังงานและแนวทางการประชาสัมพันธ์
เมื่อทราบสถานภาพการใช้พลังงานของสำนักงาน หากสำนักงานมีความต้องการในการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน ก็จะมีการกำหนดนโยบายของสำนักงานในการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน ตลอดจนมีการกำหนดแนวทางในการประชาสัมพันธ์นโยบายการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงานดังกล่าว

ขั้นตอนที่ 4 การประเมินศักยภาพการอนุรักษ์พลังงาน
ในการกำหนดนโยบายการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงานจำเป็นที่จะต้องให้สอดคล้องกับศักยภาพหรือความสามารถของสำนักงานในการอนุรักษ์พลังงาน เช่น ด้านความพร้อมของบุคลากร เทคโนโลยีทีมีใช้ในสำนักงาน และองค์ความรู้ในการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน เป็นต้น

ขั้นตอนที่ 5 การกำหนดเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงานและแผนการฝึกอบรมและกิจกรรมส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน
การดำเนินงานการจัดการพลังงานของสำนักงาน การจัดทำแผนงานการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน เป็นสิ่งจำเป็นที่ขาดไม่ได้เด็ดขาด โดยการกำหนดเป้าหมายของการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน จากนั้นจึงดำเนินการหาแนวทาง มาตรการในการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงานที่จะบรรลุเป้าหมายนั้น และจัดทำแผนงานการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน โดยรวบรวมมาตรการที่เหมือนกันอยู่ในแผนงานเดียวกัน โดยแผนงานการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน ได้แก่ แผนปฏิบัติการในการดำเนินการตามาตรการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน แผนประชาสัมพันธ์เพื่อกระตุ้นหรือปลูกจิตสำนึกด้านอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน และแผนงานในการฝึกอบรมและกิจกรรมส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน เพื่อเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจด้านการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน เป็นต้น ซึ่งองค์ประกอบของแผนงานอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน ประกอบไปด้วย รายชื่อมาตรการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงาน วัตถุประสงค์ของมาตรการ ระยะเวลาที่ใช้ในการดำเนินมาตรการ งบประมาณ และผู้รับผิดชอบในการดำเนินงานตามมาตรการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงานแต่ละมาตรการ

ขั้นตอนที่ 6 การดำเนินการตามแผนอนุรักษ์พลังงาน การตรวจสอบและวิเคราะห์การปฏิบัติตามเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงาน
เมื่อกำหนดแผนงานการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงานเสร็จเรียบร้อยแล้วก็ต้องมีการดำเนินการตามแผนงานที่กำหนด มีการตรวจสอบและวิเคราะห์การดำเนินงาน/ปฏิบัติตามแผนงานเป็นระยะๆ ว่าเป็นไปตามแผนงานหรือเป้าหมายที่กำหนดไว้ในแผนงานหรือไม่ หากไม่เป็นไปตามแผนงานต้องดำเนินการแก้ไขอย่างไร

ขั้นตอนที่ 7 การตรวจติดตามและประเมินการจัดการพลังงาน
เมื่อการดำเนินงานตามแผนงานการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงานเสร็จเรียบร้อยจำเป็นที่จะต้องดำเนินการตรวจติดตามและประเมินผลการจัดการพลังงานของสำนักงานว่าเป็นไปตามนโยบายที่กำหนดและบรรลุเป้าหมายการจัดการพลังงานของสำนักงานหรือไม่อย่างไร

ขั้นตอนที่ 8 การทบทวน วิเคราะห์ และแก้ไขข้อบกพร่องของการจัดการพลังงาน
หากผลการดำเนินงานการจัดการพลังงานของสำนักงานไม่เป็นไปตามนโยบายที่กำหนดและบรรลุเป้าหมายการจัดการพลังงานของสำนักงานต้องดำเนินการทบทวน วิเคราะห์แผนงาน และมาตรการการอนุรักษ์พลังงานหรือลดการใช้พลังงานนั้นเพื่อแก้ไขข้อบกพร่องที่มี หรือผลการดำเนินงานการจัดการพลังงานของสำนักงานสำเร็จผลตามนโยบายและบรรลุเป้าหมายการจัดการพลังงานของสำนักงานที่กำหนด ก็จะต้องดำเนินการสนับสนุนและส่งเสริมแผนงานหรือมาตรการนั้นๆต่อไป เพื่อให้เกิดการจัดการพลังงานของสำนักงานอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน

การดำเนินการจัดการพลังงานของสำนักงาน ตามมีขั้นตอนการพัฒนาระบบการจัดการพลังงาน จำนวน 8 ขั้นตอนดังกล่าวข้างต้น จำเป็นที่จะต้องดำเนินการอย่างต่อเนื่องตามหลักการของ PDCA จากขั้นตอนที่ 1 จนถึงขั้นตอนที่ 8 และจะนำผลที่ได้จากขั้นตอนที่ 8 นำไปปรับปรุงการกำหนดเป้าหมายและแผนอนุรักษ์พลังงานและแผนการฝึกอบรมและกิจกรรมส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานในขั้นตอนที่ 5 นำสู่การดำเนินงานในขั้นตอนที่ 6, 7, 8 และ 5 อย่างต่อเนื่องและยั่งยืนต่อไป